Classic ASP ile Performans Optimizasyonu 2# Önbellekleme ve Yazılım Maliyetleri

Giriş: Performans ve Yazılım Maliyeti

Yazılım dünyasında performans, bir uygulamanın sadece hızlı çalışmasını ifade etmez; aynı zamanda sistem kaynaklarının verimli kullanımını ve işletme maliyetlerini de kapsar. Bu maliyetler, yazılım geliştirme süreciyle sınırlı değildir. Yazılımın çalışması esnasında oluşan şu maliyet kalemleri de en az geliştirme maliyeti kadar önemlidir:

• Veritabanı Maliyetleri: Gereksiz sorgular ve optimizasyon eksiklikleri, veritabanı sunucusunun kaynaklarının tükenmesine yol açabilir.
• Disk Maliyetleri: İçeriğin sürekli yeniden oluşturulması, disk okuma/yazma operasyonlarını artırır ve sistem performansını düşürür.
• CPU ve Bellek Maliyetleri: Yüksek kaynak kullanımı, performans sorunlarına yol açarken, barındırma (hosting) maliyetlerini de önemli ölçüde artırabilir.

Modern yazılım altyapılarında (Docker, Kubernetes vb.) Redis, MongoDB gibi çözümler, yatay veya dikey ölçekleme esnasında maliyetleri ciddi oranda artırabilir. Classic ASP gibi eski teknolojilerle geliştirilen yazılımlarda bu maliyetler genellikle göz ardı ediliyor. Hosting sağlayıcıları tarafından sunulan kapalı kutu çözümler bu gerçekleri gizlerken, özellikle giriş seviyesindeki yazılımcıların bu maliyetleri anlaması zorlaşıyor.

Önbellekleme Neden Gereklidir?

Önbellekleme (caching), yazılımın iki temel ihtiyacını karşılar:

1. Kaynak Kullanımını Optimize Etme:

   • Veritabanı sorgularının gereksiz tekrarını önler ve sorgular arası gecikmeyi minimize eder.
   • Sık kullanılan verilerin bellekte tutulması, disk veya ağ gecikmelerini ortadan kaldırır. Bellek, diske göre çok daha hızlı erişim sağlar fakat “sınırlıdır”, bu nedenle bu değerli kaynak özenle kullanılmalıdır.

2. Performansı İyileştirme:

   • Kullanıcıların sıkça ziyaret ettiği sayfaları önbellekte tutarak yanıt sürelerini düşürür ve kullanıcı deneyimini iyileştirir.
   • Dinamik içerik üretimi sırasında gereksiz işlem yükünü ortadan kaldırır ve sayfa yüklenme sürelerini optimize eder.

Classic ASP’de Önbellekleme Yöntemleri

Classic ASP, çekirdek yapısında bazı önbellekleme mekanizmaları sunar. Bu mekanizmalar günümüz teknolojileriyle karşılaştırıldığında hem yetersiz kalabilir hem de tarayıcı ve CDN gibi ara katmanlarla uyumluluk sorunları yaşayabilir. Bununla birlikte, Application ve Session nesneleri aracılığıyla etkili önbellekleme çözümleri geliştirilebilir:

1. Application Nesnesi:

   • Tüm kullanıcılar arasında paylaşılan veriler için idealdir.
   • Kullanım örnekleri: Site ayarları, menüler, statik içerikler.

   ' Application nesnesine veri kaydetme
   Application.Lock
   Application("SiteConfig") = "{""title"": ""My Site"", ""version"": ""1.0""}"
   Application.UnLock
   
   ' Application nesnesinden veri alma
   Dim siteConfig
   siteConfig = Application("SiteConfig")
   Response.Write(siteConfig)
   

2. Session Nesnesi:

   • Kullanıcıya özel verilerin önbelleklenmesi için uygundur.
   • Dikkatli kullanılmalıdır; aşırı kullanım sunucu belleğini tüketebilir.

   ' Kullanıcı oturumuna özel veri saklama
   Session("UserPreferences") = "{""theme"": ""dark"", ""language"": ""tr""}"
   

Gelişmiş Önbellekleme Stratejisi: Örnek Algoritma

Profesyonel projelerde kullandığım özel bir önbellekleme mekanizmasının temel prensiplerini sizlerle paylaşmak istiyorum. Bu sistem şu adımları takip eder:

1. Akıllı URL Anahtar Üretimi:

   • URL parametrelerinin seçici filtrelenmesi ve normalize edilmesi
   • Parametrelerin alfabetik sıralanması ve küçük harfe dönüştürülmesi
   • Güvenli ve tekil bir hash değeri oluşturulması

   Function GenerateCacheKey(ByVal url)
       ' URL'yi normalize et ve gereksiz parametreleri temizle
       url = SanitizeURL(LCase(url))
       ' Parametreleri alfabetik sırala
       url = SortParameters(url)
       ' Benzersiz hash oluştur
       GenerateCacheKey = MD5(url)
   End Function
   

2. Verimli İçerik Yönetimi:

   • HTTP yanıtlarının akıllı önbelleklenmesi
   • HTML çıktının optimize edilmesi ve sıkıştırılması
   • Disk I/O operasyonlarının minimuma indirilmesi

3. Akıllı Önbellek Kontrolü:

   • Önbellek durumunun Application scope’da izlenmesi
   • Dosya sistemi operasyonlarının optimize edilmesi
   • Gereksiz disk erişimlerinin önlenmesi

   If CacheExists(cacheKey) Then
       Response.Clear
       Response.ContentType = "text/html"
       Server.Transfer(GetCachePath(cacheKey))
       Response.End
   End If
   

4. Performans Optimizasyonu:

   • Önbellek zamanlamasının Application scope’da yönetimi
   • Akıllı önbellek geçerlilik kontrolü
   • Yüksek performanslı dosya sistemi erişimi

   ' Önbellek zaman damgasını güncelle
   Application.Lock
   Application("CacheTimestamp_" & cacheKey) = Now()
   Application.UnLock
   

Önbellekleme, Classic ASP uygulamalarında performansı artırmak ve maliyetleri düşürmek için vazgeçilmez bir tekniktir. Yukarıda paylaşılan önbellekleme stratejisi, sadece ASP geliştiricileri için değil, genel yazılım performansı ve algoritma tasarımı konularında kendini geliştirmek isteyen tüm yazılımcılar için değerli bir örnek sunar.

Önemli noktalar:

• Önbellekleme stratejinizi projenizin ihtiyaçlarına göre özelleştirin
• Bellek kullanımını ve disk I/O operasyonlarını dengeli yönetin
• Önbellek geçerlilik sürelerini dikkatli planlayın
• Düzenli performans izleme ve optimizasyon yapın

Yazılım geliştirme sürecinde, sadece kodlama maliyetlerini değil, çalışma zamanı maliyetlerini de göz önünde bulundurarak daha verimli ve ölçeklenebilir sistemler inşa edebiliriz.